Psikiyatri Randevusu Almak: A’dan Z’ye Tam Rehber (Korkular, Hazırlık ve Süreç)

Ruhsal bir zorluk yaşamak, yoğun sisin içinde yolunu bulmaya çalışmak gibidir. Yönünüzü kaybettiğinizi, yalnız olduğunuzu ve bu sisin hiç dağılmayacağını düşünebilirsiniz. Tam da bu noktada, bir psikiyatri randevusu almayı düşünmek, sisin içinden uzatılan bir yardım elini fark etmektir. Ancak bu eli tutmak, toplumsal önyargılar, “Bana ne diyecekler?” korkusu ve sürecin belirsizliği nedeniyle ertelenen, belki de en zor adımlardan biridir.

Peki, o ilk adımı atmaya karar verdiğinizde sizi ne bekler? Psikiyatri randevusu nasıl alınır? Psikiyatriste gitmek “delilik” midir? İlk görüşmede ne konuşulur?

Bu makale, psikiyatri randevusu almayı düşünen veya sevdikleri için araştıran herkes için kapsamlı bir yol haritasıdır. Önyargıları yıkmak, belirsizlikleri gidermek ve bu önemli adımı atarken kendinizi güvende hissetmenizi sağlamak için buradayız.

🧭 Adım 1: “Gitmem Gerekir mi?” – Psikiyatriye Ne Zaman Başvurulmalı?

Ruhsal sağlık, fiziksel sağlık gibidir. Nasıl ki kırık bir kolla “kendi kendine geçer” diye beklemiyorsak, yoğun bir ruhsal acıyla da beklemememiz gerekir. Psikiyatri, sadece ağır akıl hastalıklarıyla ilgilenmez; aynı zamanda hayat kalitenizi düşüren, işlevselliğinizi bozan ve “kendiniz gibi” hissetmenizi engelleyen her türlü ruhsal zorlukla ilgilenir.

Eğer aşağıdaki durumlardan birini veya birkaçını uzun süredir (genellikle en az iki hafta) yaşıyorsanız, bir uzmandan destek almanın zamanı gelmiş olabilir:

• Sürekli Üzgünlük ve İlgisizlik: Eskiden keyif aldığınız şeylerden artık keyif alamıyorsanız, içinizden hiçbir şey yapmak gelmiyorsa veya sürekli bir umutsuzluk hali varsa (Depresyon belirtileri).

• Yoğun Kaygı ve Kontrol Edilemeyen Endişe: Günlük olaylar hakkında bile aşırı endişeleniyor, en kötü senaryoyu düşünüyor ve bu düşünceleri durduramıyorsanız (Yaygın Anksiyete).

• Panik Ataklar: Aniden başlayan, kalp çarpıntısı, nefes darlığı, terleme ve “kötü bir şey olacak” hissiyle karakterize nöbetler yaşıyorsanız.

• Uyku Düzeninde Ciddi Değişiklikler: Çok fazla uyumanıza rağmen yorgun kalkıyor, uykuya dalmakta zorlanıyor veya geceleri sık sık uyanıyorsanız.

• İştah Değişiklikleri: Aşırı yemek yeme veya iştahsızlık nedeniyle belirgin kilo alımı ya da kaybı yaşıyorsanız.

• Odaklanma Güçlüğü: Basit görevlere bile konsantre olamıyor, karar vermekte zorlanıyor veya unutkanlık yaşıyorsanız.

• Takıntılı Düşünceler (Obsesyonlar): Zihninizden atamadığınız, sizi rahatsız eden tekrarlayıcı düşünceler ve bu düşünceleri bastırmak için yaptığınız tekrarlayıcı davranışlar (kompulsiyonlar) varsa.

• Travmatik Yaşantılar: Geçmişte yaşadığınız bir travmanın (kaza, kayıp, istismar) etkilerini hala yoğun bir şekilde yaşıyor, kabuslar görüyor veya olayı tekrar tekrar yaşıyormuş gibi hissediyorsanız.

Önemli Not: Psikiyatriye gitmek için “dibine vurmayı” beklemenize gerek yoktur. Kendinizi iyi hissetmemek, profesyonel destek almak için yeterli ve geçerli bir sebeptir.

🧠 Psikiyatrist mi, Psikolog mu? En Büyük İkilem

Randevu almadan önceki en yaygın kafa karışıklığı budur. İki uzman da ruh sağlığı alanında çalışır ancak eğitimleri ve yetkinlikleri farklıdır. Bu farkı net bir şekilde anlamak, doğru uzmana başvurmanızı sağlar.

Psikiyatrist Kimdir?

Psikiyatrist, tıp doktorudur. Eğitimlerine 6 yıllık Tıp Fakültesi’nde başlarlar ve ardından 4-5 yıl boyunca Ruh Sağlığı ve Hastalıkları (Psikiyatri) alanında uzmanlık eğitimi alırlar. Bu tıbbi altyapı, onlara kritik yetkinlikler kazandırır:

• Tıbbi Tanı: Ruhsal bozuklukların resmi tıbbi tanısını koyabilirler.

• İlaç Tedavisi: Sorunların biyolojik ve nörokimyasal temellerine odaklanırlar. Bu nedenle, depresyon, anksiyete, bipolar bozukluk gibi durumların tedavisinde ilaç reçete etme (farmakoterapi) yetkisine sahip tek uzmandırlar.

• Terapi: Ek olarak psikoterapi eğitimleri almışlarsa, ilaç tedavisiyle birlikte terapi sürecini de yürütebilirler.

Klinik Psikolog Kimdir?

Klinik psikolog ise temel eğitimini üniversitelerin Fen-Edebiyat Fakültelerindeki 4 yıllık Psikoloji bölümünde alır. “Klinik” unvanını kullanabilmesi için bu lisans eğitiminin üzerine mutlaka Klinik Psikoloji Yüksek Lisansı (veya doktorası) yapmak zorundadır.

• Tedavi Yöntemi: Psikologların uzmanlık alanı konuşma terapisidir (psikoterapi). İlaç reçete etme yetkileri yoktur.

• Odak Noktası: Sorunların tıbbi veya biyolojik yönünden ziyade, düşünsel, duygusal ve davranışsal kökenlerine odaklanırlar. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), EMDR, Şema Terapi gibi çeşitli terapi ekollerini kullanarak danışanların düşünce kalıplarını ve başa çıkma mekanizmalarını değiştirmelerine yardımcı olurlar.

• Değerlendirme: Resmi bir tıbbi tanı koymasalar da, psikolojik değerlendirme testleri yapabilir ve terapi sürecini bu değerlendirmelere göre şekillendirirler.

Nereden Başlamalıyım?

Bu iki uzman arasındaki farkı bilerek şu şekilde karar verebilirsiniz:

• Eğer yaşadığınız belirtiler yoğunsa, günlük işlevlerinizi (uyku, yemek, işe gitme) ciddi şekilde bozuyorsa veya ilaç tedavisinin gerekli olabileceğini düşünüyorsanız, ilk tercihiniz psikiyatrist olmalıdır. Psikiyatrist, bir değerlendirme yapar, gerekli görürse ilaç tedavisi başlar ve/veya sizi psikoterapi için bir psikoloğa yönlendirir.

• Eğer sorunlarınız daha çok yaşam olayları, ilişkisel zorluklar veya düşünce kalıplarınızla ilgiliyse ve öncelikli ihtiyacınız konuşmaksa, bir klinik psikolog ile başlayabilirsiniz.

Çoğu durumda en etkili tedavi, ilaç tedavisi (psikiyatrist) ve psikoterapinin (psikolog) birlikte yürütüldüğü süreçtir.

🗓️ Psikiyatri Randevusu Nasıl Alınır? (Adım Adım Süreç)

Kararınızı verdiniz. Peki, o randevuyu fiilen nasıl alacaksınız? Türkiye’de bunun temel olarak iki yolu vardır: Devlet (MHRS) ve Özel Sektör.

1. Yol: Devlet Hastaneleri ve Üniversite Hastaneleri (MHRS)

Devlet hastaneleri ve üniversite hastanelerinin Ruh Sağlığı ve Hastalıkları (Psikiyatri) polikliniklerinden randevu alabilirsiniz.

• Nasıl Alınır:

  1. ALO 182: Telefonla 182’yi arayarak operatöre bağlanabilir ve T.C. kimlik numaranızla istediğiniz hastane ve hekimden randevu talep edebilirsiniz.

  2. MHRS Web Sitesi: mhrs.gov.tr adresine girerek T.C. kimlik numaranız ve şifrenizle (veya e-Devlet ile) giriş yapın.

  3. MHRS Mobil Uygulaması: Akıllı telefonunuza “MHRS Mobil” uygulamasını indirerek giriş yapın.

• Süreç (Web/Mobil):

  • Giriş yaptıktan sonra “Randevu Al” butonuna tıklayın.

  • “Genel Arama” veya “Hastaneye Göre Arama” seçeneklerini kullanın.

  • İl, İlçe, Hastane seçin ve Klinik olarak “Ruh Sağlığı ve Hastalıkları” (veya bazı yerlerde “Psikiyatri”) seçin.

  • Çıkan hekim listesinden birini seçin.

  • Uygun tarih ve saat (yeşil renkli) dilimlerine tıklayarak randevunuzu onaylayın.

Püf Noktası: “Randevu Bulamıyorum” Sorunu Psikiyatri, MHRS’de randevusu en zor bulunan branşlardan biridir. Randevular genellikle 15 günlük açılır.

• Gece Deneyin: Yeni randevular genellikle gece yarısı (00:00) veya sabah çok erken saatlerde (07:00-08:00) sisteme düşer.

• Sürekli Takip: Gün içinde iptal edilen randevular olabilir, sık sık kontrol edin.

• Hekim Değiştirin: Sadece belirli bir hekime takılı kalmayın, o hastanedeki tüm hekimlerin takvimine bakın.

• Avantajları: Ücretsizdir (SGK kapsamındadır).

• Dezavantajları: Randevu bulmak çok zor olabilir (bazen aylar sürebilir) ve seans süreleri genellikle daha kısadır (15-20 dakika).

2. Yol: Özel Hastaneler, Klinikler ve Muayenehaneler

Daha hızlı ve genellikle daha kapsamlı bir değerlendirme için özel sektörü tercih edebilirsiniz.

• Nasıl Alınır:

  1. Doğrudan Arama: Gitmek istediğiniz özel hastanenin veya psikiyatristin kliniğinin telefon numarasını arayarak doğrudan sekreterinden randevu alabilirsiniz.

  2. Online Platformlar: DoktorTakvimi, Enabız (özel hastane randevuları) gibi platformlar üzerinden hekimlerin profillerini inceleyebilir, yorumları okuyabilir ve uygun saatlere randevu oluşturabilirsiniz.

• Avantajları:

  • Hızlı Erişim: Genellikle aynı hafta içine, hatta bazen aynı güne randevu bulabilirsiniz.

  • Uzun Seanslar: İlk değerlendirme seansı genellikle 45-60 dakika sürer, bu da hekimin sizi daha detaylı tanıması için zaman sağlar.

  • Hekim Seçme Özgürlüğü: Alanında uzmanlaşmış (örneğin DEHB, Anksiyete, Travma) bir hekimi araştırarak seçebilirsiniz.

• Dezavantajları: Ücretlidir. Ücretler hekimin tecrübesine, kliniğin bulunduğu yere ve seans süresine göre değişiklik gösterir. Bazı özel hastanelerin SGK ile kısmi anlaşmaları olabilir, bunu randevu alırken sormanız önemlidir.

💬 İlk Psikiyatri Randevusunda Ne Olur? (Seansın Anatomisi)

Pek çok kişinin en çok kaygılandığı kısım burasıdır: “Odaya girdiğimde ne olacak?” “Ne anlatacağım?” “Ya anlatamazsam?”

İşte sizi bekleyen süreç, adım adım:

1. Kayıt ve Bekleme (İlk Kaygı)

Randevu saatinizden 10-15 dakika önce orada olmanız, kayıt işlemlerinizi (kimlik, ücret vb.) halletmeniz için iyidir. Bekleme salonunda biraz kaygılanmanız tamamen normaldir. Unutmayın, oradaki diğer insanlar da benzer nedenlerle oradalar.

2. Odaya Giriş ve Tanışma

Doktorunuz sizi içeri davet eder. Güler yüzlü bir “Hoş geldiniz” ile karşılaşacaksınız. Bu ilk anlar, “terapötik bağ” yani güven ilişkisinin kurulması için önemlidir. Doktorunuz kendini tanıtır.

3. Anamnez Alma (Sizi Tanıma Süreci)

Burası seansın kalbidir. Doktorunuzun temel amacı, sizi buraya getiren sorunu tam olarak anlamaktır. Size rehberlik edecektir, konuşmayı sizin başlatmanız veya bir sunum yapmanız gerekmez.

Genellikle şu soruyla başlar:

“Sizi buraya getiren sebep nedir?” veya “Size nasıl yardımcı olabilirim?”

Sizden beklenen, dürüstçe aklınıza geleni anlatmaktır. Cümlelerinizin düzgün olması, havalı terimler kullanmanız gerekmez. “Çok kötüyüm,” “Sürekli ağlıyorum,” “Artık dayanamıyorum” gibi basit cümleler yeterlidir.

Doktorunuz, sorununuzu detaylandırmak için size sorular soracaktır:

• Şikayetleriniz: Neler yaşıyorsunuz? (Kaygı, üzüntü, uykusuzluk vb.)

• Süre: Bu şikayetler ne zamandır var?

• Tetikleyiciler: Belirtilerinizi artıran veya azaltan şeyler neler?

• İşlevsellik: Bu durum günlük hayatınızı (iş, okul, ilişkiler) nasıl etkiliyor?

• Geçmiş: Daha önce psikiyatrik bir tedavi gördünüz mü?

• Tıbbi Geçmiş: Kronik bir hastalığınız (tiroid, diyabet vb.) veya kullandığınız başka ilaçlar var mı? (Bu çok önemlidir, çünkü bazı fiziksel hastalıklar psikiyatrik belirtileri taklit edebilir.)

• Aile Geçmişi: Ailenizde benzer sorunlar yaşayan var mı?

4. Değerlendirme ve Tanı

Doktorunuz, anlattıklarınız ve gözlemleri (konuşma hızınız, duygu durumunuz vb.) ışığında bir ön değerlendirme yapar. Yaşadığınız durumun tıbbi karşılığını (örneğin “Depresif bozukluk,” “Panik bozukluk”) sizinle paylaşır. Bu bir “damga” değil, sorunun ne olduğunu adlandırmak ve tedavi planı çizebilmek için bir “yol haritası”dır.

5. Tedavi Planının Oluşturulması

Doktorunuz, sizinle birlikte bir tedavi planı önerir. Bu genellikle şunları içerir:

• İlaç Tedavisi (Farmakoterapi): Eğer belirtileriniz yoğunsa, beyninizdeki kimyasal dengesizlikleri (örneğin serotonin, dopamin) düzenlemek için ilaç önerebilir.

• Psikoterapi: İlaçla birlikte veya tek başına, sorunlarınızın kökenine inmek, düşünce kalıplarınızı değiştirmek ve başa çıkma becerileri kazanmak için sizi bir psikoloğa yönlendirebilir veya kendisi (eğer terapi eğitimi varsa) süreci yürütebilir.

• Ek Tetkikler: Bazen belirtilerinizin altında yatan fiziksel bir neden olup olmadığını anlamak için kan tahlili (Vitamin B12, D, Tiroid testleri vb.) isteyebilir.

6. Sorularınız ve Kapanış

Seansın sonunda doktorunuz mutlaka size “Sizin sormak istediğiniz bir şey var mı?” diye soracaktır. Bu aşamada aklınızdaki her şeyi sormaktan çekinmeyin (İlaçların yan etkileri, tedavinin ne kadar süreceği vb.)

Son olarak, bir sonraki kontrol (takip) randevunuz planlanır ve seans biter. İlk seans genellikle 40-60 dakika, takip seansları ise (özellikle devlet hastanelerinde) 15-20 dakika sürebilir.

🚫 Korkular ve tabular: Gizlilik, İlaçlar ve “Damgalanma”

Randevu almayı erteleten en büyük engeller, zihnimizdeki korkulardır.

1. Korku: “Ya Gizli Kalmazsa? E-Devlet’te Görünür mü?”

Bu, en büyük endişedir. Gerçek: Psikiyatristinizle konuştuklarınız, hasta-hekim gizliliği (mahremiyeti) kapsamındadır ve bu, yasal bir zorunluluktur. Doktorunuz, sizin izniniz olmadan (veya adli bir zorunluluk olmadıkça) bu bilgileri aileniz dahil hiç kimseyle paylaşamaz.

• E-Devlet / E-Nabız: Evet, aldığınız tanılar (ICD kodu olarak) ve yazılan ilaçlar E-Nabız sisteminize kaydedilir. Ancak bu bilgileri sizden başka kimse göremez. E-Nabız, kişisel sağlık kaydınızdır. İşvereniniz veya başka bir kurum buraya erişemez.

2. Korku: “Bana ‘Deli’ Damgası Vurulur mu?”

Gerçek: “Delilik” tıbbi bir terim değildir; toplumsal bir yaftadır. Psikiyatriye gitmek, beyin kimyanız veya ruhsal yapınız için destek almaktır. Bu, diyabet için endokrinoloğa gitmekten farksızdır. Zihniniz de vücudunuzun bir parçasıdır. 21. yüzyılda ruh sağlığı desteği almak, kendine değer vermenin ve modern bir birey olmanın göstergesidir.

3. Korku: “İlaçlar Uyuşturur mu? Bağımlılık Yapar mı?”

Gerçek: Modern psikiyatrik ilaçlar (antidepresanlar, anksiyolitikler) hakkındaki şehir efsaneleri çok yaygındır.

• Uyuşturma: Bu ilaçlar “uyuşturucu” veya “kafa yapıcı” maddeler değildir. Amaçları sizi uyuşturmak değil, bozulan kimyasal dengeyi normal seviyeye getirmektir. İlk başlarda hafif yan etkiler (uyku hali, sersemlik gibi) görülebilir ancak vücut alıştıkça bu etkiler azalır.

• Bağımlılık: Antidepresanlar fiziksel bağımlılık yapmaz. Ancak, (özellikle yeşil reçeteli) bazı yatıştırıcı ilaçların (anksiyolitikler) doktor kontrolü dışında ve uzun süreli kullanımda bağımlılık riski olabilir. Doktorunuz bu riski bilir ve tedaviyi ona göre planlar. İlaçlar sadece doktorun önerdiği şekilde ve sürede kullanılmalıdır.

✅ Randevunuzdan En Yüksek Verimi Almak İçin İpuçları

Psikiyatri randevusu, bir işbirliğidir. Ne kadar hazırlıklı giderseniz, o kadar verim alırsınız.

Randevudan Önce:

• Not Alın: Heyecandan unutabilirsiniz. Belirtilerinizi (ne zamandır var, ne sıklıkta oluyor), aklınızdaki soruları ve kullandığınız diğer ilaçları küçük bir kağıda not edin.

• Yakınınızdan Fikir Alın: Güvendiğiniz birine (eş, arkadaş) “Bende dışarıdan gözlemlediğin ne gibi değişiklikler var?” diye sorabilirsiniz.

• Dürüst Olun: Kendinize karşı dürüst olun. Alkol/madde kullanımı gibi konuları saklamayın; bu, tedaviyi doğrudan etkiler.

Randevu Sırasında:

• Açık Olun: Doktorunuz sizi yargılamak için orada değil, yardım etmek için orada. Utanılacak veya saklanacak bir şey yok.

• Anlamadığınızı Sorun: Doktorunuz bir terim kullandığında veya tedavi planını anlattığında, anlamadığınız yeri mutlaka sorun: “Bu ilacın yan etkisi nedir?” “Terapi tam olarak ne işe yarayacak?”

• Not Alın: Doktorunuzun önerilerini veya teşhisini unutmamak için siz de not alabilirsiniz.

Randevudan Sonra:

• Sabırlı Olun: Psikiyatrik ilaçların etkisi genellikle 2-4 hafta içinde başlar. “İçtim, hemen geçmedi” diye düşünmeyin. Tedavi bir süreçtir.

• Doktorunuza Güvenin: İlacı kendi başınıza kesmeyin veya dozunu değiştirmeyin. Herhangi bir sorun yaşarsanız mutlaka doktorunuzu arayın.

• Kendinize Şefkat Gösterin: En zor adımı attınız. İyileşme bir gecede olmaz. Kendinize zaman tanıyın.

O İlk Adım İyileşmenin Başlangıcıdır

Psikiyatri randevusu almak, bir yenilgi veya zayıflık işareti değildir; aksine, sorumluluk almanın, kendine değer vermenin ve iyileşmeyi seçmenin en güçlü işaretidir.

Yaşadığınız sisin içinde yalnız değilsiniz ve o sis kalıcı değil. Bir uzmandan yardım almak, o sisin içinde size yol gösterecek bir pusulaya sahip olmaktır. Bugün o adımı atın ve kendi ruhsal sağlığınız için en önemli yatırımı yapın.

Kaynak : https://psikiyatrirehberi.com.tr/psikiyatrist-mi-psikolog-mu-aradiginiz-uzman-hangisi-ve-randevu-nasil-alinir